Een COVID-19 griep gevaarlijk voor de economie??
De financiële markten verloren binnen een week meer dan 12%, een record. Aanleiding is het opduiken van het Corona-virus in Italië en een rappe toename van de besmettingen buiten China. Het komt op een moment waarop de markt zich juist geruster leek te voelen bij de afname van het aantal nieuwe gevallen in China. In reactie op het opduiken van het COVID-19 virus in Europa werden in Noord Italië en Duitsland gemeenten naar Chinees voorbeeld in quarantaine gezet. Medisch gezien is die quarantaine het enige juiste om een snelle verspreiding van het virus te voorkomen. Ironisch genoeg had het daarom op geen betere plek ontdekt kunnen worden dan in China, want in welk ander land (buiten Noord Korea) hadden de leiders een miljoenenstad zo snel onder quarantaine geplaatst? De reactie op de financiële markten lijkt een diepe recessie als gevolg van het COVID-19 virus in te prijzen, is dit terecht?
Quarantaine gevaarlijk voor de economie
Op zichzelf is het Corona-virus niet gevaarlijk. Medisch gezien lijkt het minder dodelijk dan een gewone seizoensgriep. Het effect op de beurs wordt dan ook vooral veroorzaakt door de quarantaine die grote verstoring van de economie tot gevolg heeft. Steden in China werden in een mum van tijd omgetoverd in spooksteden en fabrieken kwamen na de nieuwjaarsvakantie niet of nauwelijks op gang. In de afgelopen jaren zijn producenten succesvol bezig geweest om productieprocessen zo efficiënt mogelijk te maken. Just in time management in combinatie met productie van verschillende onderdelen op verschillende locaties blijkt nu funest. Het is wel efficiënt maar niet effectief. Vooral van gecompliceerde producten met onderdelen uit de hele wereld zoals bijvoorbeeld auto\’s staan productielijnen overal snel stil als de levering van slechts één onderdeel wegvalt. Dat de Chinese overheid inmiddels heeft verordend om de productie te hervatten (als er al onderdelen zijn) heeft dus slechts beperkte impact nu ook andere productielanden zoals Zuid-Korea getroffen zijn. (Overigens is het maar helemaal de vraag of het openbare leven in China dan ook echt op gang komt. TomTom helpt ons daarbij, kijkt u maar hier)
Dragers van het virus zijn al besmettelijk voordat ze symptomen hebben. Iedereen is verdacht als je niet exact weet waar ze de afgelopen 2 weken zijn geweest en wie ze hebben gezien. En dus worden wereldwijd mensenmassa\’s vermeden. Conferenties, concerten, sportevenementen en beurzen zoals de Geneva Motorshow worden afgezegd. En dat heeft een enorme economische impact. Het gaat dus niet langer om producten die misschien te laat uit een fabriek vertrekken, maar veel dieper.
Is dit vergelijkbaar met 2008?
Helaas wel. Mogelijk erger zelfs. In de Grote Financiële Crisis van 2008 was er een wantrouwen tussen banken onderling waardoor het financiële systeem dreigde om te vallen. Dat leidde op haar beurt weer tot een wantrouwen van consumenten jegens banken. Uiteindelijk waren steunoperaties van overheden nodig om het vertrouwen te herstellen en duurde het vervolgens nog jaren voordat banken de steun hadden terugbetaald.
Nu is het anders. Het wantrouwen is niet tussen organisaties maar tussen mensen. En dus mijden we contact of houden we sociale afstand. Heel begrijpelijk en terecht maar economisch zeer schadelijk. We leggen het uit aan de hand van de Geneva Motorshow die is geannuleerd. Er blijven nu 600.000 mensen thuis. Die verstoken geen brandstof op weg naar Genève. Slecht voor oa Shell. Die eten en drinken niets in het conventiecentrum Palexpo. Slecht voor de cateringpartners. Ze slapen ook niet in Genève. Slecht voor de hotels. Funest voor de flexwerkers…
Bedrijven zullen alles doen om de kosten te verlagen. En dus gaan alle variabele krachten eruit. De kamermeisjes van het Palexpo hotel verdienen nauwelijks iets. Doorgaans hebben flexwerkers geen financiële buffers. Dus hoe lang kan het kamermeisje haar huur doorbetalen zonder inkomen? En hoe lang kan de verhuurder van de kamer van het kamermeisje zonder de huur van het kamermeisje?
Een dun randje
Het verschil tussen winst en verlies is voor veel bedrijven maar klein. Een luchtvaartmaatschappij kan een goede winst maken bij een bezetting van bijvoorbeeld 85% maar zwaar verlieslatend zijn bij bijvoorbeeld 65%. En als het dan toch al een zwakke luchtvaartmaatschappij is als Alitalia, Lufthansa of Norwegian, dan is het al snel einde oefening (als er geen staatssteun komt). Dat risico is er ook voor Palexpo en het hotel van Palexpo. Welke bedrijven kunnen 40% minder omzet overleven en hoe lang?
En dan wordt het de vraag wie de houder is van de leningen aan die faillerende luchtvaartmaatschappij? Welke banken moeten afboeken?
Welke bedrijven kunnen met 40% minder omzet overleven en hoe lang?
Een van de lessen van de crisis van 2008 is dat de economische ankerpunten waarop analisten hun voorspellingen baseren van de ene op de andere dag waardeloos zijn. Nieuwe huizen in aanbouw? Nu (even) niet belangrijk? Autoverkopen? Werkeloosheidscijfers over de maand februari? Zegt niets over de economie in maart… de website van Tom Tom wel. De verspreidingsgraad van COVID-19 wel. Des te langer het duurt, des te heftiger de impact. Economen die nu iets zeggen over de mate waarin dit de economie raakt moeten zelf getest worden op koorts, die staan te ijlen…
Kan een renteverlaging helpen?
Sinds de GFC in 2008 zijn beleggers gewend geraakt aan Centrale Bankiers die de methadonbus voorrijden en met een renteverlaging de problemen laten verdwijnen. En afgelopen week werd er al heftig gespeculeerd op een renteverlaging. Mogelijk zelfs een gecoördineerde verlaging waarbij de ECB, FED, BOJ en PBOC als belangrijkste centrale banken gezamenlijk hun tarieven verlagen. In de GFC was dit effectief, omdat het een kredietcrisis was. Dit is geen kredietcrisis. Mensen gaan niet naar het Concertgebouw of de Ziggodome omdat de rente verlaagt wordt….niet zolang er besmettingsgevaar is.
Hoe lost dit op?
Langzamer dan dat het kwam kan besmettingsgevaar op verschillende manieren verdwijnen.
– een vaccin wordt op de markt gebracht. In het beste geval duurt dit nog enkele maanden.
– succesvolle quarantaine roeit het virus uit, 2 weken na het laatst ontdekte geval kan een gebied schoon verklaart worden. Ironisch genoeg zou China volgende week kunnen melden dat er geen nieuwe gevallen meer bij zijn en Wuhan eind maart \”schoon\” kan zijn.
– het weer verbeterd en griepvirussen verdwijnen. Dit is geen ondenkbaar scenario en ook reden voor de WHO om aan te nemen dat de besmetting haar piek eind maart bereikt. In de VS kunnen de besmettingsgevallen nog sterk oplopen omdat pas eind volgende week voldoende testen beschikbaar zijn.
En de economie?
Dat is sterk afhankelijk van de lengte van de economische quarantaine. Als er bedrijven omvallen, en daar moeten we wel van uitgaan, dan zal de werkeloosheid toenemen. Daarnaast moeten er verliezen verwerkt worden. Dat duurt even. De kans is dus groot dat de economische impact wel een jaar voelbaar zal zijn. Er zitten ook goede aspecten aan, op termijn dan. Zwakke bedrijven verdwijnen en maken plaats voor nieuwe of sterkere broeders. Bedrijven zullen zich wapenen tegen toekomstige pandemieën en hun bedrijfsprocessen minder kwetsbaar maken. Zo wordt de economie resistenter.
En de beurs?
Een veel gehoorde opmerking is dat de beurs overdrijft. We hebben geen idee of dat zo is. Dat hangt af van de lengte en mate van quarantaine.
Een andere, belangrijke les van de crisis van 2008 komt bij het beantwoorden van de overdrijvingsvraag van pas; het maakt niet uit of de beurs overdrijft. Beter gezegd, het maakt alleen uit voor korte termijn beleggers, of speculanten. Voor echte beleggers is zo\’n daling onderdeel van beleggen. Het maakt portefeuilles beter als speculanten en zwakke bedrijven plaats maken voor beleggers en sterke bedrijven tegen aantrekkelijke waarderingen. Het is dus zelfs een geweldig moment voor echte beleggers. Die weten dat dit van voorbij gaande aard is en dat er prachtige rendementen liggen tussen dit moment en het herstel van de economie. Echte beleggers weten dat angstige speculanten ervoor kunnen zorgen dat de beurs de komende week nog verder daalt, mogelijk tot onder de 500 punten. We zien echte beleggers dan ook geld bijstorten om kwaliteit in te kopen. Voor echte beleggers is de zon de afgelopen week doorgebroken.
